Montessori mieszka w kuchni

"Kuchnia to nie miejsce dla dzieci!". Tak powtarzali mi dorośli kiedy byłam dzieckiem. Teraz też czasami to słyszę, kiedy któreś z dzieci, szczególnie Zosia zapamiętuje się w kuchennych rozrywkach. Naturalnie nie zgadzam się z takim postawieniem sprawy. Przeciwnie. Uważam, że kuchnia nie tylko służy do przyrządzania potraw ale przede wszystkim do poznawania świata. "W kuchni się gotuje, w kuchni jest wrzątek, w kuchni są noże- kuchnia to nie jest miejsce dla dzieci!". Nożom przeszkadzać nie będziemy a na wrzątek uważamy. Intuicja zawsze podpowiadała mi, że najbardziej fascynujące i wciągające dla dzieci jest to, co prawdziwe (nie zabawkowe i przeznaczone do zabawy) i proste. Zosia zadomowiła się w kuchni, na samodzielnych, indywidualnych warunkach, mocnym akcentem tuż po ukończeniu pierwszego roku życia. Wcześniej towarzyszyła mi zachustowana, podczas przyżądzania posiłków i wertowaniu książek kucharskich. W pojemniku do segregacji znalazła - uwaga, będzie niepedagogicznie - butelkę po białym winie musującym. Fascynujący przedmiot dał się turlać, był ciężki dziwnie odbijał światło. Umyłam więc butelkę i nie przeszkadzałam małej w tej fascynującej lekcji. I jak dziecko przylazło do kuchni, tak w niej zostało. Garnki, rondle i patelnie wzbudzały podziw swoim ciężarem, wydawanymi dźwiękami i czymś co ja nazwałam lekcją o proporcjach. Do tego samego posłużyły jej zakrętki, nakrętki. wkładała jedną w drugą aż któregoś dnia powiedziała, że jedna jest duża a druga mała.
Potem dłuższy czas trwała zabawa w ustawianie od najmniejszej do największej i mówienie o tym. Jednocześnie odkrywała ziarna, ziarenka, makarony, które łączyła, wybierała i obserwowała. Po wymieszaniu różnych mniejsze szły na dno a większe pozostawały raczej na górze, co nie uszło jej uwagi. Lekcje kuchenne - lekcje o proporcjach, wielkościach, fakturach, stanach skupienia. Jeszcze  nie nazwane i zdefiniowane. ale przeżyte i doświadczone. Najprzyjemniejsze, najbardziej fascynujące, i fascynujące coraz bardziej.  Rozbieranie cebulki było niezapomnianą lekcją:). Ktoś powie, że przecież mogłam jej nie dawać tej cebuli, ale wytłumaczyć, że będą ją piekły oczka i w ten sposób uchronić przed łzami. Ale w ten sposób wystarczyła jedna lekcja a raczej warsztat, dzięki któremu nauczyła się, poznała i doświadczyła więcej i nie były to tylko łzy. Już kilka dni po tym opowiadała mi, ze cebulka ma dużo żółtych sukienek i jest warzywem i że nie smakuje jej cebula:). O płaczącym detalu wspominała tylko wtedy, gdy widziała, że kroję cebulę. Pytała tylko "już płaczesz mamusiu?":). 

Kluski leniwe i "pracowita trzyświnka" - częsty widok w naszej kuchni:)

Bardzo szybko przyszedł czas na czynne towarzyszenie mi w przygotowaniach posiłków. Krojenie warzyw i owoców nauczyło ją, że jedne są miękkie a inne twarde. Że jedne są bardziej soczyste od innych. Przy takich zajęciach fajnie sprawdza się nożyk z ikeowego kompletu dla dzieci. Sztućce wykonane są ze stali, nożyk ma stosunkowo długą i ząbkowaną krawędź a uchwyty wykonane są z tworzywa. W tych zabawach kuchennych nie chodzi tylko o samodzielność, choć jest bardzo cennym ich elementem. "Jeśli praca jest prawdziwa, dziecko uczy się opanowania i rozwija swój zdrowy wizerunek– mycie owoców i warzyw, nakrywanie lub ścieranie ze stołu, zmywanie, podlewanie kwiatów, nawadnianie ogrodu, sortowanie, składanie i sprzątanie prania, zamiatanie, odkurzanie, pomaganie w ogrodzie czy wykonywanie każdego codziennego zajęcia w swojej rodzinie". Zawsze czułam to intuicyjnie, a   pedagogika Montessori pozwoliła mi tą intuicje uporządkować i nazwać. Pozwolę sobie na przytoczenie dłuższego fragmentu z Niezbędnika Montessori "Radosne dziecko", z którym nie tylko się zgadzam, ale którego słuszność doświadczam towarzysząc na co dzień Zosi w jej poznawaniu świata: 

Nigdy nie zmuszam czy nie zachęcam na siłę Zosi do pracy w kuchni. I chyba dlatego w zamian dostaję takie informacje zwrotne: -Zosiu, chcesz teraz obejrzeć bajkę czy wolisz popracować ze mną w kuchni i upiec ciasto? - Wolę popracować w kuchni:) Ale zabierzemy ze sobą Karolka, mamusiu? Nie pamiętam już dobrze, czy Zosia miała już dwa latka, kiedy sama zrobiła sobie kanapkę. "Przyłapałam" ją na smarowaniu kromki masłem a robiła to z taką koncentracją i poświęciła temu tyle czasu, jakby to nie głód kazał jej zabrać się za to, ale fascynująca ta czynność rozsmarowywania masła na chlebie. We wspomnianym niezbędniku znalazłam również ciekawy fragment o istocie koncentracji dziecka w pracach domowych, również kuchennych:

-Zosiu, nie odjadaj proszę. -Ale ja muszę podjadać mamusiu. -A to dlaczego? -Bo łyżeczka musi być czysta.

Pamiętam takie zdarzenie z naszego wyjścia na ciastko do kawiarni.  Zbyszek z Karolkiem zajęli miejsce przy stoliku a ja z Zosią składałyśmy zamówienie przy ladzie. Kiedy pani ustawiła przed nami rządek talerzyków z ciastkami, poprosiłam Zosię o pomoc. Podając jej talerzyk poprosiłam, żeby poszła już z nim do naszego stolika. W kawiarni było sporo gości i zauważyłam, że duża część z nich, razem z paniami za ladą bacznie i z niepokojem obserwują naszą małą trzylatkę. Nie wiedziałam o co chodzi. Dopiero po czasie dotarło do mnie, że w skupionych spojrzeniach można wyczytać bukmacherskie zakłady:  potłucze nie potłucze? Prócz tego dotarło do mnie i to, że lekkomyślny mój postępek (którego nie żałuję i chętnie powtórzę) wynikał z doświadczenia domowego, kiedy Zosia korzysta i używa do pracy prawdziwych przedmiotów. Naturalnie pod kontrolą i czujnym acz nienadgorliwym baczeniem z mojej strony.
Praca w kuchni to również sprzątanie po przygotowaniu posiłku czy każdej innej zabawie kuchennej. Nauka sprzątania bywa męcząca szczególnie kiedy Zosia po prostu nie ma na to ochoty. W takich sytuacjach (opanowując zmęczenie i emocje;)) pokazujemy Zosi co traci, kiedy się ociąga i marudzi. Podobnie jak w tej przyjemniejszej części tak i teraz oferujemy jej swoją pomoc, ale nie wykonujemy jej za nią. Takie sytuacje również są cenne, ponieważ uczą Zosię co to znaczy marnować i tracić czas. Biedactwo nie wie, ze będzie się z tym zmagać do swej sędziwej starości, jak każdy zwykły człowiek, ale im wcześniej nauczy się cenić swój czas tym lepiej:) I być może łatwiej będzie jej przychodziło planowanie swojego czasu. A co może tracić trzylatek kiedy  marnuje swój czas? Ano to co w -nazwijmy to umownie- planie, jest kolejne: lekturę ukochanej książki, kolejną zaplanowaną zabawę, obejrzenie bajki, albo -co dla naszego pracusia jest najbardziej dotkliwe - następną pracę (np. wieszanie prania:)). Pamiętam pierwszą taka "lekcję". Była na prawdę cenna. Zosia z pewnym zdumieniem odkryła, że coś fajnego może jej przepaść, coś na co czekała. Usilnie kombinowała i natrudziła się nad przekonywaniem rodziców, żeby za nią posprzątali jej miejsce pracy-zabawy. Byliśmy przygotowani na silny sprzeciw ze strony małego Bonaparte mieszkającego w filigranowym ciele dziewczynki. Rzecz skończyła się jednak pięknie. A uratowała nas Zosiowa przesadna skłonność do logicznego myślenia. Posprzątała swoje zabawki i z pięknym zrozumieniem przyjęła do wiadomości, że jest już tak późno, że minął czas i na dobranockę i na wieczorną lekturę. Po tej przykrej wiadomości dostała kolejną, że jutro będzie jedno i drugie, a tamtego wieczora w zamian były kołysanki mruczane jej do uszka:).

Prawdziwe, "dorosłe" przedmioty to też sztućce. "Dorosłego" ale małego widelca Zosia używa odkąd skończyła półtora roku.

A od prawdziwego widelca już nie tak daleka droga do prawdziwego miksera;)

Sałatka owocowa, czyli pyszny banał, dużo krojenia, jeszcze więcej zabawy. 

A to były faworki.

Któregoś dnia po powrocie z przedszkola dziecku zachciało się deseru. Cały deser zrobiła całkowicie samodzielnie. Moja rola graniczyła się do ustawienia jej potrzebnych składników na stole. Była z siebie taka dumna. Faaaajne to:)